Ostatnia aktualizacja: 15 sierpnia 2022
Osprzęt siłowy wykorzystywany jest w instalacjach trójfazowych zasilających urządzenia i maszyny o dużej mocy. Jest zatem niezbędny nie tylko w zakładach przemysłowych, ale też w wielu gospodarstwach domowych. Warto zatem wiedzieć, czym dokładnie jest osprzęt siłowy, z jakich elementów się składa i gdzie się go stosuje.
Czym jest osprzęt siłowy i z jakich elementów się składa?
Spis treści
Osprzęt siłowy stosowany jest w instalacjach trójfazowych, nazywanych też siłą. Takie układy mają napięcie 230/400V i złożone są z trzech obwodów elektrycznych prądu przemiennego. O ile zwykła, jednofazowa instalacja elektryczna pozwala na przesył mocy do 6 kW, o tyle “siła” wykorzystywana jest tam, gdzie pobór przekracza tę wartość.
Instalacja trójfazowa zasadniczo różni się zatem od zwykłej, jednofazowej instalacji powszechnie montowanej w mieszkaniach. Specjalistyczny osprzęt siłowy obejmuje więc wszystkie jej elementy, takie jak gniazda i wtyczki, rozłączniki i rozdzielnice, kable i przedłużacze.
Warto również zaznaczyć, że instalacje siłowe starego typu zbudowane były z czterech, a nowoczesne mają już 5 przewodów. Osprzęt siłowy trzeba więc dobrać do konkretnego przypadku.
Gniazda i wtyczki siłowe
Gniazda i wtyczki siłowe znacząco różnią się od zwykłych gniazdek i wtyczek spotykanych w mieszkaniach. Mają odmienną budowę dostosowaną do cztero lub pięcioprzewodowej instalacji trójfazowej.
Co istotne, osprzęt siłowy często wykorzystywany jest w zakładach produkcyjnych, warsztatach, na budowach i w innych miejscach, w których narażony jest na kurz czy zachlapania. Dlatego niektóre gniazda i wtyczki siłowe wyróżnia wysoki stopień ochrony przed pyłami i wilgocią (nawet do IP67).
Warto zaznaczyć, że gniazda i wtyczki siłowe dzielą się na kilka istotnych kategorii. Wybór zależy m.in. od sposobu montażu czy funkcjonalności. Wyróżniamy zatem gniazda siłowe tablicowe i przenośne oraz adekwatne wtyczki siłowe, a także gniazda natynkowe, rozgałęźniki siłowe czy zwrotnice faz.
Rozłączniki krzywkowe
Istotnymi elementami osprzętu siłowego są rozłączniki krzywkowe (znane też jako łączniki krzywkowe). Umożliwiają one sterowanie przepływem prądu w jednym lub kilku obwodach.
Mechanizm łączników krzywkowych składa się z pokrętła, osi łącznika i komory gaszeniowej z elementami łączeniowymi. Zmiana pozycji pokrętła pozwala na otwarcie lub zamknięcie toru prądowego. W praktyce oznacza to po prostu, że kręcąc pokrętłem, możemy włączyć lub wyłączyć urządzenie, czy przełączyć jego funkcję.
Co istotne, w jednym rozłączniku krzywkowym zainstalowane może być wiele krzywek w wielu konfiguracjach i osobnych komorach. Oznacza to, że taki osprzęt siłowy może służyć do sterowania wieloma obwodami.
Rozłączniki izolacyjne
Kolejnym elementem instalacji siłowych są rozłączniki izolacyjne. To osprzęt siłowy wykorzystywany do odłączenia napięcia i kontrolowania jego stanu np. w trakcie naprawy, konserwacji lub innych działań serwisowych wykonywanych przy instalacjach trójfazowych.
Trójfazowe rozłączniki izolacyjne montowane są zatem w rozdzielnicach elektrycznych i układach podrozdzielni. Służą tam do szybkiego łączenia lub rozłączania poszczególnych obwodów elektrycznych.
Co ważne, rozłączniki izolacyjne wyposaża się w topiki, czyli elementy, które przy zwarciu lub przepięciu roztapiają się i przerywają obwód. Są więc istotnym elementem osprzętu siłowego odpowiedzialnym za bezpieczeństwo użytkowania instalacji.
Przedłużacze CEE
Funkcjonalnym elementem instalacji trójfazowej są także przedłużacze. Taki osprzęt siłowy wykorzystywany jest do doprowadzenia prądu na dalsze odległości od gniazda stacjonarnego (np. natynkowego). Składa się zatem z wtyczki siłowej, przewodu o odpowiedniej długości i gniazda.
Wybierając taki osprzęt siłowy, jak zawsze powinniśmy zwrócić uwagę na ilość przewodów (4 do starych i 5 do nowych instalacji), ale również na długość przedłużacza, solidność wykonania wtyczki i gniazda oraz odporność na zapylenie i wilgoć.
Komu i gdzie przyda się instalacja i osprzęt siłowy?
Osprzęt siłowy wykorzystywany jest w miejscach, w których przewidywany jest wysoki pobór mocy (przekraczający 6 kW). Trójfazowe instalacje montuje się zatem w zakładach produkcyjnych, warsztatach i innych miejscach, w których pracują większe maszyny i urządzenia.
Jednak trójfazowa instalacja i osprzęt siłowy przydaje się również w wielu domach prywatnych. O ile zwykłe urządzenia AGD czy RTV z powodzeniem pracują na jednofazowej instalacji, o tyle “siła” może być niezbędna np. przy ogrzewaniu elektrycznym, elektrycznej kuchence czy po prostu przy dużej ilości sprzętu, który łącznie pobiera moc powyżej 6kW.
Osprzęt siłowy warto założyć również w garażu lub pomieszczeniu gospodarczym. Pozwoli to na korzystanie z mocnego sprzętu, np. budowlanego czy ogrodniczego, co bywa konieczne przy remontach, rozbudowach, przebudowach i rozmaitych pracach gospodarczych.
Jak wybierać bezpieczny osprzęt siłowy?
Właściwie dobrany osprzęt siłowy wpływa nie tylko na funkcjonalność instalacji trójfazowej, ale także na bezpieczeństwo jej użytkowników. Dlatego wszelkie elementy warto dobierać uważnie i w sposób przemyślany.
Po pierwsze, wybierając osprzęt siłowy, powinniśmy zwrócić uwagę na typ instalacji. Wspominaliśmy już wcześniej, że stare instalacje miały 4 przewody, a w nowszych jest ich 5. To oczywiście determinuje budowę gniazd, wtyczek i pozostałych akcesoriów siłowych.
Bardzo ważna jest solidność wykonania osprzętu siłowego. Powinien być zrobiony z mocnych, trwałych materiałów odpornych na uszkodzenia mechaniczne i niekorzystne warunki. Sama konstrukcja osprzętu siłowego również powinna być odpowiednio mocna.
Uwagę warto zwrócić również na odporność na wilgoć i zapylenie. Zależy ona od klasy szczelności opisanej symbolem IP z dwiema liczbami (im one wyższe, tym wyższa ochrona). Pierwsza z nich określa odporność na wnikanie drobin — piasku, kurzu itp. — druga na wilgoć.
Klasę szczelności należy dopasować do warunków, w jakich pracował będzie osprzęt siłowy. W domach prywatnych przeważnie wystarczy IP44, a więc ochrona przed drobinami powyżej 1 mm i bryzgami wody. W trudniejszych warunkach warto jednak postawić na osprzęt siłowy o wyższych klasach szczelności.