Jak zrobić oczko wodne w ogrodzie?

Ostatnia aktualizacja: 1 czerwca 2021

Oczko wodne w ogrodzie to coś, o czym marzy wielu posiadaczy domów jednorodzinnych z dużym ogrodem. Pięknie ozdabia pobliskie tereny zielone, pozwala na chwilę relaksu, lecz przede wszystkim zupełnie zmienia charakter ogrodu. Budowanie nie jest skomplikowane, właściwie można przeprowadzić prace budowlane samodzielnie. Jak? Wszystkie niezbędne informacje przedstawione są w poradniku krok po kroku. 

Jakie powinno być oczko w ogrodzie?

Oczka wodne wyglądają najlepiej, gdy są stworzone na równym i czystym terenie. Jeżeli mają pojawić się w nim ryby, powinno być głębokie na co najmniej metr. Natomiast jeśli głównym powodem utworzenia zbiornika ma być hodowanie roślin, wystarczy staw o głębokości 0,5 m. 

Na pytanie, jakie powinno być oczko w ogrodzie, każdy powinien odpowiedzieć sam. Planując budowę zbiornika, trzeba wziąć pod uwagę możliwości gruntu, aranżacja innych części ogrodu, a przede wszystkim własne możliwości czasowe. Posiadanie stawu wiąże się z ogromną odpowiedzialnością oraz wymaga regularnego kontrolowania czystości i odpowiednich narzędzi. 

Warto pamiętać o tym, że tafla wody nie może być wystawiona na nieustanne działanie promieni słonecznych. Zbyt szybkie nagrzewanie może doprowadzić do szybkiego parowania, co przekłada się na gwałtowny rozwój glonów. Jeśli zaś oczko wodne będzie się znajdowało pod drzewem, tafla będzie często zanieczyszczona przez liście, które będą spadały z drzew. Takie odpadki będą rozkładały się w wodzie i zamulały dno. 

Mimo że różnorodna roślinność wokół zbiornika wygląda pięknie, nie można zasadzić zbyt wielu roślin. Mówi się, że 1/3 lustra wody powinna pozostać niezarośnięta. Pozwoli to na odpowiednie natlenienie wody, a także uchronienie jej przed nadmiernym przegrzaniem. To dobry sposób na zachowanie równowagi biologicznej. 

Duże czy małe oczko wodne?

Rośliny wodne charakteryzują się tym, że szybko się rozwijają, zatem zbiornik powinien być jak największy, aby zapewnić im możliwość swobodnego rozwoju. Architekci zgodnie uważają, że powinno się tworzyć oczka wodne o wielkości ok. 20 m2. Nie zajmie wiele miejsca, a pozwoli na hodowanie pięknych roślin. 

Wielkość oczka zależy przede wszystkim od jego przeznaczenia. Można stworzyć jeden zbiornik lub system oczek, które będą połączone pomostem. Wtedy zdecydowanie lepiej sprawdzą się małe oczka. Duży staw może natomiast posłużyć jako miejsce do kąpieli, wypoczynku lub hodowli różnorodnej flory i fauny. 

Nowoczesne oczko wodne

Nowoczesne oczka wodne charakteryzują się przede wszystkim wykonaniem z wysokiej jakości materiałów. Twórcy takich zbiorników dbają o to, aby wszystkie składniki budowlane miały atesty oraz były przyjazne dla środowiska. Stawia się więc na minimalizm pod względem formy, chcąc zapewnić wodnym organizmom jak najwięcej odpowiedniej przestrzeni do życia. 

Coraz częściej przykłada się też uwagę do oświetlenia ogrodowego. Świetnie sprawdza się oświetlenie w stylu LED, które działa równie dobrze rano, jak i nocą. Stworzono specjalne aplikacje mobilne, które pomagają na sterowanie światłem lub strumieniami wody za pomocą kilku przycisków na telefonie. Takie rozwiązanie pozwala na zaoszczędzenie czasu, a przede wszystkim pieniędzy, ponieważ można aktywować iluminację jedynie w konkretnych godzinach. 

Jeżeli ogród utrzymany jest w stonowanych barwach, a charakter określany jest bardziej jako formalny niż rodzinny, świetnie sprawdzą się tradycyjne i przede wszystkim geometryczne zbiorniki z ozdobą w postaci fontanny. Coraz częściej rezygnuje się też z finezyjnych wodotrysków jak np. rzeźba z wypływającą wodą czy tryskająca dysza na rzecz prostego wodotrysku o regularnym kształcie. 

Niewątpliwie od lat największe wrażenie wśród turystów z całego świata robią ogrody w stylu japońskim. Zachwycają spokojem, harmonią oraz przejrzystością wód w zbiornikach wodnych. Warto więc wzorować się na ogrodach tego typu. Plusk wody nie może zbyt mocny, gdyż mógłby zaburzyć medytację oraz harmonię całej przestrzeni. Zamontowane pompy mają raczej małą moc, a wysypany żwir imituje fale. Japoński styl to nic innego jak powierzenie ogrodów estetyce zen.

W nowoczesnych ogrodach popularne są też kamienne wykończenia. Stosuje się więc wodotryski zwane mokrymi kamieniami – jest to nic innego jak skała lub głaz, po których spływa woda. Można ułożyć kilka takich kamieni lub utworzyć z kolejnych części wodospad, lub kaskadę. Jeżeli wodny huk ma być głośny, trzeba poprawnie rozplanować rozmieszczenie kolejnych elementów. Nadają całemu ogrodowi naturalny, nieco dziki charakter, a także pomogą wkomponować oczka wodne w zieleń otaczającą ogród. Takie dekoracje można zastosować niezależnie od wielkości terenu. W przypadku mniejszego pola można zastosować mniejsze kamienie i analogicznie w przypadku większych terenów. 

Oczko wodne – forma

Dobrym rozwiązaniem na wyznaczenie kształtu oczka wodnego, jest użycie węża ogrodowego. Wtedy dno stawu można wykonać z betonu, gliny lub laminatu. Szybszą opcją jest kupienie gotowej formy, która pozwoli na dowolną aranżację ogrodu. Montuje się je bardzo szybko, jedynym minusem jest to, że narzucają kształt zbiornika. Jeżeli potrzebne jest oczko o konkretnych wymiarach, odnalezienie gotowej formy o wymarzonym kształcie może okazać się trudne. 

Zazwyczaj gotowe formy są wykonane z polietynu, co zapewnia im wytrzymałość i odporność na działanie warunków atmosferycznych lub promieni UV. 

Warto zwrócić uwagę na to, forma ma stopniowanie brzegi. Różne rośliny potrzebują innej głębokości, aby móc się rozwijać, zatem kaskadowa konstrukcja może okazać się bardzo pomocna w przypadku sadzenia roślin. 

Jak zadbać o szczelne dno w oczku wodnym?

Aby zadbać o odpowiednie uszczelnienie dna oczek wodnych, warto użyć folii PVC lub wykonanej z polietylenu. Na rynku dostępne różnorodne folie: czarne, kolorowe, imitujące kamienie lub z indywidualnym nadrukiem na zamówienie. 

Materiał, który pokryje oczka wodne od spodu, musi być dokładnie wymierzony. Należy dopasować długość, szerokość i głębokość oczka do szerokości rolki. Warto wpisać oczko w prostokąt, uwzględniając największy parametr długości i szerokości, a potem wyliczyć ile folii będzie potrzebne, tak aby w żadnej części zbiornika nie wysuwała się lub nie wypadała. 

Oczka wodne mogą zostać uszczelnione również przez matę z kauczuku syntetycznego, który jest zdecydowanie trwalszy niż folia. Do mniejszych oczek powinno wystarczyć zastosowanie maty bentonitowej, która po tym, jak spęcznieje pod wpływem wody, zmienia się w glinę pod względem konsystencji. Innym rozwiązaniem jest jeszcze użycie betonu.

Jaka folia do oczka wodnego będzie najlepsza?

Idealna folia, która uszczelni oczka wodne,  powinna być odporna na temperaturę, promieniowanie UV czy ewentualne rozdarcia, które mogą pojawić się przede wszystkim od kamieni lub ryb. Aby zminimalizować ryzyko zniszczenia folii, przed jej rozłożeniem trzeba rozsypać w wykopie drobny piasek na dnie, warstwa powinna mieć ok. 15 cm. 

• Folia z polietylenu (PE)– najtańsza dostępna na rynku folia pod oczko wodne. Nie jest zbyt odporna na działanie temperatury, zatem zimą może zamarznąć, a latem popękać. Często zdarza się, że rozdzierają ją korzenie wodnych roślin. Najlepiej sprawdzi się w użyciu przy ogrodach bagiennych, które tworzone są przy zbiornikach. Trwałość takiej folii szacuje się na ok. 2 lata i jest najbardziej budżetowym rozwiązaniem. 
• Folia z polichlorku winylu (PVC) – to bardzo mocna i wytrzymała folia na oczko wodne, a jeżeli nawet ulegnie uszkodzeniom, z łatwością można ją skleić za pomocą odpowiedniego kleju. Do małych zbiorników wystarczy grubość 0,5 mm, zaś do większych najlepiej wybrać 1 mm lub więcej. Dla wzmocnienia często wykonuje się je z dwóch warstw lub wzmacnia specjalną metalową siatką. 
• Folia z gum syntetycznych (EPDM) – to tak naprawdę materiał wykonany ze sztucznego kauczuku. Jest najbardziej wodoodporny ze wszystkich dostępnych rodzajów. Producenci określają żywotność takiej folii nawet na ponad 50 lat. Butyl, czyli syntetyczna guma, jest giętki, a także odporny na bakterie i promienie UV. Jest trochę lepszą wersją folii EPDM, jest także droższy. Sprawdzi się jednak w przypadku bardzo wymagających zbiorników. Wykładzina, położona na dnie oczka wodnego, powinna być gruba na co najmniej 7 mm, tylko wtedy będzie zagwarantowane odpowiednie działanie gum syntetycznych. 

Wbrew pozorom cena folii również wpływa na jej jakość. Folia EPDM jest nieco droższa niż ta wykonana z polietylenu, jednak dużo lepiej poradzi sobie w większych zbiornikach, które nieustannie są narażone na szkodliwe działania niemal z każdej strony. Mniejszym zbiornikom folia PE na pewno nie zaszkodzi. 

Jak zagospodarować brzeg oczka wodnego?

Jeżeli już wiadomo, jak zbudować oczko wodne, trzeba zastanowić się, jak zagospodarować jego brzeg. Nie jest to łatwe zadanie, jeżeli właścicielom zależy zarówno na estetycznym wyglądzie, jak i funkcjonalności. Warto zadbać o to, aby otoczenie oczka wodnego komponowało się z resztą ogrodu. Uwaga! Żaden staw nie będzie prezentował się dobrze, jeżeli nie będzie się o niego odpowiednio i regularnie dbało.

Drewniana zabudowa wokół oczka nada całemu terenowi romantycznego charakteru. Trzeba jednak pamiętać o tym, że drewno powinno być zaimpregnowane, a najlepiej moczone w specjalnej odżywce przez kilka dni. 

Jeżeli oczko wodne ma wyglądać jak naturalny staw, warto zrobić tak, aby było wokół porośnięte darnią. Trawę trzeba siać na warstwie ziemi, którą wcześniej wyłoży się na folii PVC. Zabezpieczy to przed zapuszczaniem korzeni oraz pobieraniem wody z gruntu. 

Najpopularniejszym rozwiązaniem jest ułożenie kamieni naturalnych wzdłuż linii brzegowej oczka wodnego. Jako pierwsze trzeba wyłożyć kamyczki, potem kilka większych kamieni, zaś na sam koniec trzeba zostawić układanie dużych kamieni dekoracyjnych. Pozwoli to na stworzenie pięknego terenu idealnego do popołudniowego relaksu. 

Rośliny wokół oczka wodnego

Aranżacja oczka wodnego i jego okolic to bardzo ważna kwestia nie tylko dla architektów i ogrodników, ale też estetów, którzy dbają o piękny wygląd swojego ogrodu. Wybierając rośliny, trzeba kierować się przede wszystkim tym, aby tolerowały środowisko naturalne wokół. 

Jakie rośliny wokół oczka wodnego warto zasadzić? Na pewno liliowiec rdzawy lub języczkę pomarańczową, które mają piękne pomarańczowe kwiaty i świetnie ozdabiają ogród, bergenię sercowatą, której liście wydają się skórzaste – na przełomie kwietnia i maja układają się w parasole. Grab pospolity, klon palmowy czy wierzba płacząca to drzewa, które również powinny pojawić się w ogrodzie. Będą się pięknie odbijały w tafli wody, tworząc bajkowy nastrój.  

Niezbędne akcesoria do oczka wodnego

Najważniejszym elementem oczka wodnego jest pompa. To do niej należy podłączyć kolejne elementy – skimmer, filtr oraz inne potrzebne urządzenia. Podczas wyboru pompy, trzeba sprawdzić, jaką ma wydajność oraz ile litrów wody na godzinę może przepuścić. Warto wziąć też pod uwagę, na jakiej wysokości będzie umieszczona. Inna pompa sprawdzi się w oczkach kaskadowych, a inna w przypadku zasilania fontanny.

Pompa musi działać cały czas, inaczej oczko będzie brudne. W dużych i głębokich oczkach najlepiej sprawdzi się pompa zanurzalna, natomiast w małych – nieco mniejsza pompa z filtrem.

Aby zachować czystą i przejrzystą wodę przez cały rok, warto wykorzystać również inne akcesoria ogrodowe. Filtr, skimmer czy lampa UV znacząco wpłyną na poprawę jakości wody w stawie.

Filtr do oczka wodnego

Filtr zapewni czystą i świeżą wodę nawet przez cały rok. Głównym aspektem, który powinien determinować wybór filtra to występowanie fakt, czy będą hodowane ryby w oczku wodnym. Jeżeli zbiornik będzie domem dla ryb, wymagany będzie mocniejszy filtr, jeśli jednak staw pozostanie wolny od wodnych zwierząt, wystarczy nawet nieco słabszy filtr. Drugim aspektem jest wielkość zbiornika, im większy, tym mocniejszy filtr będzie potrzebny, gdyż większa powierzchnia i większa ilość wody będzie musiała być czyszczona. 

Jaki rodzaj filtra wybrać?

• Filtry ciśnieniowe – jeżeli oczko zbudowane jest kaskadowo. Woda wypływa, dzięki różnicy ciśnienia, zatem idealnie sprawdzi się w stawach, których powierzchnia ma kilka do kilkunastu metrów kwadratowych. 
• Filtry przepływowe – stosowane są w zbiornikach niezależnie od ich wielkości. Woda sama przez niego przepływa i oczyszcza się. Jeżeli zamontuje się ten rodzaj filtra, warto skorzystać też z pływającego skimmera.
• Filtry modułowe – świetnie sprawdzi się w dużych stawach kąpielowych lub zbiornikach z karpiami KOI. Ten rodzaj filtra jest najbardziej wydajny. 

Jak zrobić filtr do oczka wodnego samodzielnie?

Filtr do oczka wodnego własnej roboty pozwoli na zaoszczędzenie pieniędzy, ponieważ skompletowanie wszystkich potrzebnych części można dopasować finansowo do własnych możliwości. Jeżeli oczko wodne jest duże, łatwiej będzie zrobić odpowiedni filtr niż dopasować te dostępne w sklepach. Rzadko w ofercie znajdują się filtry do zbiorników przekraczających 20 000 l.

Samodzielnie zrobiony filtr nazywa się również filtrem z beczki. Wodę pompuje się od góry właśnie do beczki, potem przechodzi przez filtr, następnie przez kolejne warstwy konstrukcji, a na końcu wpada do oczka. Występuję więc zarówno filtracja biologiczna, jak i mechaniczna. 

W dolnej części pojemnika lub beczki trzeba zrobić otwór, przez który będzie wylatywała zanieczyszczona woda. Na zewnątrz należy zaś przymocować kran. Kolejny etap będzie jednym z ważniejszych – trzeba wykonać konstrukcję z rur, która znajdzie się w środku pojemnika. Rury PCV trzeba naciąć, ponieważ będą służyły jako podpory. Warto wykorzystać również kratę trawnikową, która będzie wykorzystana jako sito. Odpływ również powinien być wykonany z rury PCV. Wewnątrz pojemnika powinien znaleźć się też keramzyt, który posłuży za filtr biologiczny. Na nim zamieszcza się gąbki oraz szczątki filtracyjne. 

Budowa filtra powinna być przede wszystkim zaplanowana. Warto zrobić sobie plan, jeszcze przed rozpoczęciem prac i zastanowić się, jaki filtr da radę przefiltrować wodę z całego zbiornika w ciągu doby – mówi się, że właśnie taki powinien być punkt odniesienia. Oczko wodne–projekt powinno być pierwszym skojarzeniem przy rozmyślaniu o stawie w domowym ogrodzie. 

Skimmer

Skimmer to urządzenie służące do filtracji oczka wodnego. Usuwa zanieczyszczenia, które zauważalne są głównie na powierzchni wody, są to m.in. liście, suche części roślin lub inne zanieczyszczenia, które spadły z okolicznych kwiatów. Zimą zapobiega zamarznięciu wody, co sprawia, że ryby mają tlen przez cały sezon. 

Rodzaj i wielkość skimmera jest zależna od powierzchni oczka oraz jego głębokości. Warto zwrócić  też uwagę na to, jaki przepływ wody na godzinę ma skimmer. Można wyróżnić trzy główne rodzaje tego urządzenia:

• brzegowe – najlepiej sprawdzą się w dużych oczkach wodnych lub basenach kąpielowych. Taki skimmer trzeba zamontować podczas procesu tworzenia miejsca na zbiornik. 
• zanurzalne – umieszczane są na dnie stawu, zatem przeznaczone są do mniejszych oczek
• pływające – działają na powierzchni wody i zbierają z niej wszelkie zanieczyszczenia

Lampa UV

Wybór lampy, która ma sprawić, że oczka wodne będą czyste to jedna z ważniejszych decyzji, jakie trzeba podjąć podczas dekorowania ogrodu. Światło z promieniowaniem UV pomaga w zachowaniu klarowności i przejrzystości wody. Pozbywa się również zielenic, czyli glonów, które porastają dno stawu, a także zapobiegają ich pojawieniu się. 

Promieniowanie UV nie wydostaje się na zewnątrz, zatem nie zagraża ludziom oraz innym stworzeniom, które pojawiają się w stawie. Lampa działa miejscowo, dokładnie w miejscu rozchodzenia się promieni. Odpowiednie działanie zapewnia obudowa, więc nie można korzystać lampy, której obudowa jest uszkodzona. 

Jak zamontować lampę? Wystarczy niejako przypiąć ją do sadzawki za pomocą pompy tłoczącej. Urządzenia zawiera końcówki (wlot i wylot), które pozwalają na łączenie z kolejnymi elementami. Warto wzmocnić mocowania odpowiednimi obejmami. 

Jak umożliwić promieniowanie? Potrzebny będzie zasilacz 230 V, jednak pobierana moc będzie zależna od wielkości stawu. Lampy mini świetnie nadają się do oczek o pojemności do 2500 l, wtedy można też użyć mocy 5 W. 

Lampy nie powinno zanurzać się w wodzie, najlepiej przymocować ją nad brzegiem zbiornika. Zazwyczaj obudowa zapewnia ochronę przed warunkami pogodowymi, ale zawsze warto upewnić się, jakie informacje podaje producent. Trzeba pamiętać, że lampa może pracować tylko wtedy, gdy woda przepływa, w innym przypadku może się przegrzać. Zazwyczaj po roku trzeba ją wymienić, a raz na miesiąc dokładnie ją czyścić. 

Kiedy pojawią się efekty stosowania lampy? Zazwyczaj już po ok. 2-3 tygodniach. Jeżeli dodatkowo zastosuje się filtr, pierwsze efekty czystszej wody będą widoczne nawet po tygodniu. 

Budowa oczka wodnego krok po kroku

1. Ułożenie planu działania oraz skonstruowanie szkicu całego oczka wodnego. 
2. Wybór odpowiedniej folii.
3. Wybór miejsca – idealne będzie takie, które jest w zasięgu promieni słońca przez ok. 4 do 6 godzin w ciągu dnia. 
4. Wykopanie odpowiedniej niecki.
5. Oznaczenie wężem ogrodowym, sznurkiem lub piaskiem dokładnego kształtu oczka wodnego oraz oznaczenie faz głębokości. 
6. Wymierzenie sznurkiem folii, która będzie uszczelniała dno zbiornika. Uwaga! Trzeba pamiętać o zostawieniu zapasu. 
7. Staranne i bardzo dokładne rozłożenie folii. 
8. Nasypanie warstwy drobnych kamyczków bezpośrednio na folię. Powinna mieć ok. 15 cm. Kamyki warto skleić żywicą. 
9. Wyłożenie na matach roślin, które będą znajdowały się w oczku. Powinny się znaleźć na stromych zboczach zbiornika. Przydatne mogą okazać się kieszenie jutowe, które wcześniej trzeba odpowiednio obciążyć – najlepiej dużymi kamieniami. 
10. Wysypanie grubego żwiru na dno.
11. Wypełnienie formy wodą – najpierw do połowy, a potem gdy folia odpowiednio się ułoży, można dolać do pełna. 
12. Obłożenie brzegu oczka kamieniami lub żwirem.
13. Dowolna dekoracja otoczenia. 
14. Po mniej więcej tygodniu warto zbadać wodę i zgodnie z wynikiem zadbać o pielęgnację bądź uzdatnienie wody.