Jak naostrzyć narzędzia ogrodnicze

Ostatnia aktualizacja: 21 marca 2020

Odpowiednia oraz regularna konserwacja narzędzi ogrodniczych to nie tylko kwestia komfortu oraz efektywności prac. W dużej mierze zależy od tego również nasze bezpieczeństwo, a także zachowanie sprzętu w dobrej kondycji przez dłuższy. Wbrew stereotypowi, większość prac w zakresie konserwacji narzędzi ogrodniczych możemy przeprowadzić samodzielnie. Potrzebne nam będą jedynie odpowiednie narzędzia, podstawowa wiedza a także pewna doza cierpliwości i dokładności.

Dlaczego należy dbać o narzędzia ogrodnicze

Narzędzia ogrodnicze tak samo jak każdy inny sprzęt z czasem ulegają zużyciu. Stępiony sekator, noże do kosiarki czy inne narzędzia ogrodnicze to przede wszystkim znacznie gorsza efektywność pracy. Korzystanie z narzędzi wykazujących wysoki stopień zużycia wymaga po prostu więcej wysiłku (zamiast jednego cięcia często trzeba ich więcej), a ponadto jest po prostu mniej precyzyjne. Nie bez znaczenia jest także kwestia zdrowia roślin: dobrze naostrzone i zapewniające odpowiednią dokładność przyrządy zadają roślinom mniejsze szkody.

Dbanie o narzędzia do prac w ogrodzie to jednak nie tylko regularne ostrzenie. Przyrządy powinny być również czyste. Jest to wymóg dyktowany w dużej mierze ochroną roślin: używając instrumentów znajdujących się w złym stanie umożliwia przenoszenie bakterii oraz chorób z roślin nimi dotkniętych na te, które pozostają zdrowe. Brudne narzędzia także szybciej ulegają stępieniu, co – jak już powiedzieliśmy powyżej – skutkuje mniejszą precyzją prac oraz większym ryzykiem spowodowania poważniejszych uszkodzeń roślin.

Kolejny aspekt to bezpieczeństwo samego użytkownika. Dobry ogrodnik doskonale wie o tym, jak groźne dla zdrowia może być posługiwanie się np. stępionym sekatorem lub nożycami do żywopłotu. Nawet tak pozornie banalny i prosty przedmiot, jak siekiera, wymaga odpowiedniej troski. W innym wypadku w trakcie rąbania drewna ostrze może się ześlizgiwać lub też ciąć na tyle niedokładnie, że konieczne będzie dodatkowe stabilizowanie kawałków drzewa. Niestety, większość wypadków przy pracy z siekierą to rezultat sytuacji, w której użytkownik musiał jedną ręką przytrzymać drewno. Oczywiście, jest to kwalifikowane jako poważny błąd techniczny, jednak zły stan siekiery niekiedy tego wymaga. Stępione ostrze to także konieczność uderzania z większą siłą, co rzecz jasna także zwiększa ryzyko wypadków przy pracy a ponadto może skutkować naderwaniami mięśni.

Jak naostrzyć nożyce do żywopłotu i sekator

Aby ostrzenie sekatora mogło przebiegać prawidłowo i być efektywne, na samym początku musimy zidentyfikować rodzaj narzędzia, z jakim mamy do czynienia. To bowiem właśnie w zależności od rodzaju sekatora będziemy stosować określoną metodę ostrzenia. Kwestia ta ma znacznie większe znaczenie, niż może się z pozoru wydawać. Często popełnianym błędem jest ostrzenie wszystkich partii sekatora na przysłowiowy „wszelki wypadek”. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że chociażby w przypadku sekatora z ostrzem mijającym taka strategia wręcz zmniejszy efektywność i precyzję narzędzia.

Sekator z ostrzem mijającym będziemy więc ostrzyć tylko z jednej strony. Najlepiej będzie poświęcić tej kwestii nieco więcej miejsca:

• Sekator z ostrzem mijającym zawiera dwa kluczowe elementy: piętkę (to na niej opiera się łodyga rośliny w trakcie cięcia) oraz ostrze. Piętka nie powinna być ostrzona! Jej zadaniem jest bowiem wyłącznie podtrzymywanie ciętej rośliny. Samo ostrze należy zaś ostrzyć jedynie po jego zewnętrznej stronie. Wynika to z faktu, iż w trakcie cięcia strona wewnętrzna ostrza mija się z piętką a proces to powinien przebiegać w sposób płynny. Naostrzona wewnętrzna część ostrza najpewniej będzie zahaczać o piętkę, przez co cięcie stanie się rwane, a tym samym mniej precyzyjne i trudniejsze.

Znacznie łatwiej prezentuje się proces ostrzenia sekatora kowadełkowego. W przypadku tego narzędzia jak już sama nazwa wskazuje ostrze opiera się na piętce, zamiast ją mijać. Stąd też ostrze tego rodzaju sekatorów ostrzymy z obu stron. Pamiętajmy jednak, że ostrzenie ma dotyczyć wyłącznie ostrza, a nie kowadełka.

Poprawna technika ostrzenia sekatora

Ostrzenie sekatora najlepiej będzie rozpocząć od jego rozłożenia. Niestety, nie zawsze jest możliwe.

Niezależnie jednak od modelu sekatora jakim dysponujemy, proces ostrzenia zawsze powinien przebiegać według ściśle określonego schematu:

• Na samym początku sekator należy dokładnie oczyścić. Mycie sekatora możemy z powodzeniem przeprowadzić przy użyciu spirytusu salicylowego, specjalnego mydła ogrodniczego z czosnkiem lub po prostu wody z mydłem. Po umyciu na ostrzu z dużą dozą pewności pozostaną jednak jeszcze nieco bardziej trwałe zabrudzenia. Te można usunąć korzystając z papierowego pilnika.
• W następnym kroku przystępujemy już do samego procesu ostrzenia. Używamy do tego albo osełki wykonanej z kamienia albo też pilnika z metalu. Przyrząd przykładamy do ostrza sekatora pod kątem mniej więcej 45 stopniu. Następnie ostrzymy sekator płynnymi ruchami ukierunkowanymi ze strony ostrza w kierunku zewnętrznym. Bardzo ważne: ruch w stronę powrotną powinien odbywać się bez kontaktu osełki/pilnika z ostrzem.
• Sekator jest prawidłowo naostrzony w momencie, kiedy ostrze uzyska widoczną ostrość zaś sama powierzchnia będzie doskonale gładka.
• W przypadku, kiedy dysponujemy sekatorem pokrytym warstwą teflonu, po ostrzeniu należy dokładnie osuszyć narzędzie.

Uważa się, że sekator a także inne narzędzia ogrodnicze najlepiej jest poddawać ostrzeniu w ostatnich miesiącach jesieni. Prace w ogrodzie są już bowiem wtedy przeważnie zakończone, przez co mamy nieco więcej czasu, aby poświęcić odpowiednią dozę uwagi kondycji naszych narzędzi ogrodniczych.

Jak naostrzyć elektryczne nożyce do żywopłotu

Ostrzeżenie nożyc elektrycznych będzie przebiegać według podobnego schematu, co ostrzenie sekatora. Również tutaj na samym początku narzędzie należy umyć a następnie usunąć z niego ewentualne trwalsze zabrudzenia.

Ostrząc nożyce do żywopłotu korzystamy z pilnika, osełki lub też szlifierki kątowej. Warto przy tym zaznaczyć, że ta ostatnia metoda wymaga znacznie większej wprawy, przez co jest zarezerwowana raczej dla osób dobrze obeznanych z tematyką.

Samo ostrzenie przebiega podobnie, jak w przypadku sekatora, tj. ostrzymy jedynie zewnętrzną część ostrza zaś ruch wsteczny powinien odbywać się ponad ostrzem (dotykamy ostrza osełką lub pilnikiem jedynie w trakcie ruchu ostrzącego, nie zaś w trakcie ruchu powrotnego).

Jak naostrzyć nóż do kosiarki

Powyżej opisaliśmy sposoby ostrzenia prostszych narzędzi ogrodniczych. Teraz czas na przyrządy nieco bardziej złożone, a mianowicie kosiarki. Jak więc powinno przebiegać prawidłowe ostrzenie noży kosiarki?

Przede wszystkim należy sprawdzić, czy noże w kosiarce naprawdę wymagają ostrzenia. Najłatwiejszym sposobem w tym zakresie jest po prostu przyjrzenie się źdźbłom koszonej trawy. W przypadku stępienia noży kosiarki źdźbła trawy będą odznaczać się poszarpaną strukturę, co wynika wprost z faktu, iż były cięte stępionymi nożami.

Teraz możemy już przejść do właściwego zadania, czyli ostrzenia noży kosiarki.

Zaczynamy od odkręcenia śruby, który przytwierdza nóż do silnika oraz trzpienia.

Kiedy mamy już dłoniach sam nóż, należy dokładnie go wyczyścić, włączając w to ewentualną rdzę.

Samo ostrzenie noża kosiarki wykonujemy przy użyciu narzędzi wspominanych już powyżej a więc szlifierki kątowej, pilnika lub osełki. Co bardzo ważne, należy ostrzyć jedynie tę część noża, która faktycznie pracuje w trakcie koszenia. Jak jednak to sprawdzić? Wbrew pozorom, nie jest to zadanie łatwe: przyglądając się nożowi od kosiarki z obu stron od razu dostrzeżemy, że jedna ze stron jest ewidentnie tępa. To właśnie tej strony nie należy ostrzyć.

Przy ostrzeniu noża do kosiarki nie należy jednak przesadzać z intensywnością oraz czasem trwania zabiegu. Możemy w ten sposób zaburzyć równowagę ostrza, przez co zamontowane w kosiarce nóż nie będzie pracował tak, jak powinien.

Jak naostrzyć siekierę

Siekiera to przyrząd z definicji mocny, solidny i wytrzymały. Jednak nawet najlepsze siekiery po pewnym czasie użytkowania ulegają stępieniu. Stępione ostrze siekierki to zaś znacznie gorsza efektywność prac, konieczność wkładania w każde uderzenie siekierą znacznie większe siły oraz szereg innych trudności.

Stąd też, ostrzenie siekiery stanowi po prostu konieczność, o ile rzecz jasna zależy nam na tym, aby narzędzie prawidłowo spełniało swoją funkcję. Od czego jednak zacząć?

Zacznijmy od tego, że po ostrzeniu siekiera powinna wręcz lśnić ostrością. Jest to wskazane ze względu na efektywność pracy tym narzędziem. Drewno to wszakże zupełnie inny materiał, niż trawa lub łodygi roślin. Siekiera jest co prawda znacznie cięższa i potężniejsza, niż sekatory czy nożyce do żywopłotu, jednak sam ciężar nie będzie w stanie zrównoważyć niedostatecznej ostrości.

Proces ostrzenia siekiery będzie przebiegał inaczej, niż w przypadku narzędzi opisywanych uprzednio. Pierwsze elementy tego procesu pozostają jednak bardzo podobne.

Na samym początku ostrze siekiery musimy precyzyjnie oczyścić. Poza „standardowymi” zabrudzeniami na ostrzu siekiery mogą pozostawać również mniejsze lub większe ślady żywicy lub rdzy. Należy je usunąć przy pomocy odpowiednich środków. To jednak jeszcze nie wszystko. Siekiera stanowi przyrząd, który z zasady użytkowany jest w sposób intensywny. Może to powodować, iż na ostrzu pojawią się nierówności lub bardziej wyraźne wyszczerbienia. Jeśli mamy do czynienia z taką sytuacją, wyszczerbienia usuwamy przy pomocy szlifierki, pamiętając jednak, że działanie to nie powinno być zbyt intensywne – w przeciwnym wypadku możemy nie tylko pozbyć się wyszczerbień, ale również zdeformować kształt ostrza, co jest już efektem jednoznacznie niepożądanym.

Jakich przyrządów można natomiast używać do ostrzenia siekiery? Użyteczne będą standardowe osełki a nawet pilniki. Te ostatnie przydadzą się nam jednak raczej w zakresie „wstępnego” ostrzenia siekiery. Przy użyciu pilnika lub zwykłej osełki przywrócimy ostrzu około 70% pożądanej ostrości, usuwając przy tym z niego popularne szczerby oraz zadziory. Przy ostrzeniu siekiery pilnikiem lub osełką należy zachować kąt 90 stopni. Ruchy powinny być mocne ale zarazem płynne. Siekierę ostrzymy z taką samą dokładnością po obu stronach ostrza a także na pełnej jego powierzchni.

Ostatni etap ostrzenia siekiery przeprowadzamy przy pomocy bardziej zaawansowanych narzędzi. Przydatna może okazać się specjalistyczna ostrzałka do siekiery w formie kamienia o dwóch gradacjach.

Specjalne kamienie do ostrzenia siekier są dostępne w dwóch podstawowych wariantach: formie okrągłej lub diamentowej. W tym pierwszym przypadku ostrzymy siekierę ruchami okrężnymi. Przy użyciu osełki diamentowej ostrzenie siekiery powinno natomiast przebiegać ruchami w poprzek ostrza. Czasami zaleca się, aby przed rozpoczęciem pracy osełka została delikatnie nawilżona wodą.

Kilka dodatkowych uwag na temat ostrzenia siekiery

Ostrząc siekierę powinniśmy najpierw dokładnie przyjrzeć się fabrycznemu kształtowi ostrza. Dlaczego jest to tak ważne? Poprawne ostrzenie siekiery nie powinno deformować pierwotnego kształtu ostrza ani też w sposób wyraźny go zmieniać. Fakt ten ma zasadnicze znaczenie w przypadku siekier o ostrzu zaokrąglonym. Jego krzywizna nie jest bowiem dziełem przypadku: odpowiedni kąt ostrza siekiery w znacznym stopniu determinuje jej moc oraz efektywność. Jeśli więc po zakończeniu pracy nad siekierą o zaokrąglonym ostrzu widzimy, iż stało się ono bardziej wyrównane, oznacza to, że niestety nie przeprowadziliśmy ostrzenia w sposób poprawny.

Warto także pamiętać, że w przypadku kiedy ostrzenie trwało długo i było zamierzone na efekt długotrwały, po jego zakończeniu siekierę koniecznie należy schłodzić. Do samego ostrzenia dobrze natomiast będzie używać specjalnych kamieni wodnych.

Warto również poświęcić kilka słów tematowi ostrzenia siekiery przy pomocy szlifierki. Czasami poleca się ten sposób. Jednak wielu specjalistów uważa, że najdelikatniej mówiąc używanie szlifierki do ostrzenia siekiery nie stanowi dobrego pomysłu. Bardzo łatwo w ten sposób o rozhartowanie a ponadto ostrze można przypalić.

Jak ostrzyć łańcuch piły

Przed rozpoczęciem ostrzenia łańcucha piły należy dokładnie przyjrzeć się wszystkim zębom. Z dużą dozą pewności okaże się, że co najmniej kilka zębów będzie zauważalnie krótsza od reszty. Należy wybrać ząb najkrótszy oraz zaznaczyć go. To bowiem właśnie od niego rozpoczniemy ostrzenie łańcucha piły spalinowej, tj. będzie on stanowił wyznacznik poziomu, który w efekcie ostrzenia mają uzyskać pozostałe zęby.

Należy także pamiętać, aby przy pierwszej serii ostrzenia każdy ząb traktować dokładnie taką samą liczbą ruchów pilnika (oczywiście w przypadku ostrzenia ręcznego). Po zakończeniu pierwszej fazy będziemy widzieć, które zęby wymagają dodatkowego działania, aby osiągnąć zamierzony poziom. Może się również zdarzyć, że różnica w długości będzie występować nie pomiędzy pojedynczymi zębami lecz pomiędzy jedną a drugą stroną łańcucha piły. W tym wypadku ostrzenie piły łańcuchowej po mniej zużytej stronie (tam gdzie zęby są dłuższe) powinno odbywać się przy mniejszym nacisku pilnika.

Ostrzenie łańcucha piły pilnikiem

Metoda ręcznego ostrzenia zębów łańcucha piły jest zdecydowanie bardziej czasochłonna. W większości wypadków zapewnia ona jednak całkiem dobre efekty, o ile rzecz jasna będziemy stosować się do wytycznych.

Na samym początku musimy dobrać pilnik. Informacje na temat średnicy pilników do ostrzeżenia standardowo są umieszczane przez producentów pił na opakowaniu łańcucha. Przed przystąpieniem do ostrzenia należy odpowiednio ustabilizować prowadnicę a także sprawdzić, czy łańcuch jest prawidłowo napięty.

Zaczynamy od ostrzenia zębów lewostronnych. W drugiej kolejności ostrzymy zęby prawostronne. Potrzebny nam będzie stabilny pilnik do ostrzenia łańcucha z prowadnicą. Tę ostatnią stabilizujemy albo do pilnika albo do łańcucha piły. Ostrzenie wykonujemy poprzez płynne ruchy do przodu, obracając przy tym pilnik w lewo oraz prawo. Przy ostrzeniu pamiętamy o odpowiedniej pozycji pilnika względem zęba: powinien on wystawać o około 20 procent średnicy ponad wierzchołkiem zęba. Jeśli będziemy ostrzyć zbyt wysoko, zęby pozostaną tępe, tj. efekt pracy będzie mizerne. Z kolei zbyt głębokie ostrzenie powoduje zmianę kąta, przez co ząb się wypacza tak, jak gdybyśmy używali pilnika o źle dobranej średnicy.

Po wykonaniu kilku pierwszych ruchów ostrzących należy sprawdzić, ile treści zbiera pilnik. Jeśli ilość jest zbyt mała, oznacza to, że musimy zwiększyć nacisk.

Ostrzenie łańcucha pilnikiem nie wymaga specjalnej precyzji. Musimy jednak wykazać się cierpliwością, pamiętać liczbę pociągnięć pilnikiem przy każdym zębie łańcucha oraz zwracać uwagę na to, aby każde pociągnięcie było płynne ale jednocześnie odpowiednio mocne.

Informacje na temat odpowiedniego kąta ostrzenia powinniśmy znaleźć na łańcuchu (większość producentów umieszcza tego rodzaju wytyczne). Standardowo kąt ostrzenia będzie wynosić 30 stopni. Rzadziej można spotkać się z łańcuchami, których producenci zalecają ostrzenie pod kątem 50 stopni.

Należy przy tym pamiętać, że kąty ostrzenia łańcucha powinny być dokładnie takie same dla każdego zęba. W przeciwnym wypadku poszczególne zęby uzyskają odmienny poziom naostrzenia, przez co cięcie piły będzie rwane.

Ostatnim etapem jest wyrównywanie ograniczników. Używamy do tego pilnika płaskiego a także nakładanego na łańcuch piły ogranicznika. Warto zapoznać się z ustawieniami fabrycznymi naszego modelu a także wytycznymi producenta odnośnie odległości między brzegiem ogranicznika a krawędzią zęba.

Przed przystąpieniem do pracy dobrze będzie zaopatrzyć się w porządny zestaw do ostrzenia łańcucha. Zestawy takie czasami zawierają również instrukcje dotyczące zarówno samego ostrzenia łańcucha piły, jak też sposobu używania poszczególnych instrumentów wchodzących w skład kompletu.

Ostrzenie łańcucha piły ostrzałką elektryczną

Ciekawą i prostą w obsłudze alternatywę dla ostrzenia ręcznego będzie elektryczna ostrzałka do piły łańcuchowej. Tego rodzaju narzędzia posiadają opcje regulowania kąta ostrzenia a dodatkowo zapewniają utrzymanie tego samego kąta dla każdego zęba, co niekiedy jest trudne w przypadku ostrzenia ręcznego. Podobnie, jak w przypadku pracy pilnikiem, również ostrzenie maszynką zaczynamy od zębów lewostronnych.

Przed rozpoczęciem pracy koniecznie odpowiednio ustabilizować prowadnicę oraz sprawdzić stan napięcia łańcucha. Zęby wyraźnie zniszczone lepiej będzie ostrzyć ręcznie, nawet jeśli maszynka do ostrzenia łańcucha oferuje kilka różnych kątów ostrzenia.

Należy też pamiętać, że ostrzałka elektryczna służy jedynie do ostrzenia: wyrównywanie ograniczników wykonujemy zawsze przy użyciu pilnika.